Verfplanten

Tot rond de jaren 1850 kwamen de kleurpigmenten voor stoffen, verven en schilderijen uit planten, insecten, leemsoorten en mineralen. Maar om stoffen te kleuren werden meestal planten gebruikt. Vanaf 1856 kwamen dan de synthetische kleurstoffen op de markt. Maar voordien gebruikte men de wortels, bladeren, bloemen en schors van planten om zowel de zachte pasteltinten als de donkere, harde kleuren in kledij, gordijnen en stoffen te krijgen. Al sinds de ijzertijd zijn vele natuurlijke verftechnieken bekend die onder meer tijdens de middeleeuwen werden geperfectioneerd. Stoffen kleuren door middel van planten omvat een hele procedure en er zijn verschillende technieken die ook verschillende resultaten geven. Men dient de stof voor te bereiden zodat de plantkleur goed opgenomen wordt en na de behandeling de kleur ook te fixeren met een beitsmiddel. Bekende natuurlijke beitsmiddelen zijn azijn, soda en aluin. Daarnaast bestaan er ook synthetische fixeermiddelen. Planten zijn nog steeds de goedkoopste manier om op natuurlijke wijze de prachtigste kleuren in linnen, wol, hennep en katoenen kledij en stoffen te krijgen. Synthetische stoffen daarentegen zijn moeilijker te kleuren met verfplanten.

Nederlandse vertaling uit bovenstaande foto:

° Bog myrtle is Moerasmirte (Myrica gale)
° Silverweed is Zilverschoon (Potentilla anserina)
° Gorse flower is Gaspeldoorn bloem (Ulex europaeus)
° Reed flower is Riet bloem (Phragmites australis)
° Hawthorn leaf is Meidoorn blad (Crataegus monogyna)
° Red hot poker is Vuurpijl (Kniphofia uvaria)
° Nettle leaf is brandnetel blad (Urtica)
° Acorn is eikel (Quercus)
° Iris root is Iris wortel (Iris)
° Coltsfoot is Klein Hoefblad (Tussilago farfara)

Andere belangrijke verfplanten (er zijn er nog een heel pak meer, hier is een lijst).

° Blauw en paars: Vlierbes, Wede, Beredruif, Rode kool
° Rood: Meekrap wortel, Zuring wortel, Kleefkruid wortel, Walstro wortel, Ossentong wortel, Karmozijnbes, Lievevrouwbedstro wortel
° Roodoranje: Rode bieten
° Roze: Kersen, Rode rozen, Avocadoschillen, Avocadopitten, St Janskruid bloemen
° Geel: Afrikaantjes, Uienschillen, Goudsbloem, Saffloer, Kurkuma, Boerenwormkruid (bloeiende toppen), Heermoes (verse stengels), Jeneverbes (verse geplette bessen), Liguster (jonge scheuten en blad), Walstro, Kamille, Agrimonie,
° Geelgroen: Vlier blad, Hop
° Groen: Vrouwenmantel blad, Rode bieten blad, Munt, Brandnetel, Liguster (rijpe bessen), Mansoor wortel, Struikheide (verse takjes)
° Groengrijs: Brandnetel
° Bruin: Zomereik blad, Walnoot (gevallen blad, verse of oude bolsters), Braam (jonge scheuten), Jeneverbes (gedroogde geplette bessen), Kastanjes (groene bolsters), Paardebloem wortel
° Zwart: Moerasspirea wortel

Er zijn tal van handleidingen, recepten en boeken te vinden die stap voor stap uitleggen hoe men best te werk gaat. Kledij kleuren met planten is ook een leuke activiteit om samen met kinderen te doen. Hier is een eenvoudige werkwijze (er zijn nog vele andere technieken).

1. Verzamel het juiste en geschikte plantmateriaal (ongeveer dubbel zoveel qua gewicht als de stof die je wilt kleuren).
2. Verzamel de benodigdheden: kookpot voor de stof, oude kookpot voor de planten, witte azijn, bak om te kleuren, zeef, handschoenen.
3. Prepareer de stof eerst door die te koken in 1 deel azijn op 4 delen water. Laat 1 uur koken en laat dan afkoelen.
4. Maak de verf. Kook het plantenmateriaal in een oude pot (2 maal zoveel water als planten). Kook gedurende enkele uren en roer regelmatig, voeg water toe indien nodig.   
5. Laat het verfwater afkoelen en giet het door een zeef.
6. Plaats de stof in een platte bak en giet het verfwater erbij. Laat enkele uren trekken voor een lichte kleur en 24 uur voor donkere kleuren. Men kan sommige stoffen ook laten meekoken tijdens stap 4.
7. Als laatste stap de stof wassen met warm water en tenslotte met koud water waar azijn aan toegevoegd is om de kleur te fixeren.

Dit artikel is enkel bedoeld als een korte introductie. Hieronder staan enkele linkjes voor wie meer wilt leren en weten. Experimenteren met planten, stoffen, hoeveelheden en recepten is de boodschap en leren van de fouten zodat het steeds beter lukt. Oefening baart kunst.

Anastha Aurora

° Basistechniek textiel verven
° Natuurlijke textielverf maken
° How to use plants to dye clothes naturally
° Make fabric dye with food and plants

Video:
° Natural dyeing - Uitleg en demonstratie (Engels)
° A brief introduction to natural dyeing
° Dye garden in Glyndebourne - bezoek aan een tuin met verfplanten