Signaalplanten

Planten die ergens spontaan opkomen, geven vaak een indicatie over de samenstelling van de grond waar ze verschijnen. Men noemt ze ook signaalplanten of indicatorplanten. Aan de hand van die signalen kan men de grond dan verbeteren of opwaarderen in functie van de gewassen die men daar eventueel wil telen. De natuur maakt geen 'fouten', een plant die ergens vanzelf groeit, vervult daar een bepaalde functie. Die planten proberen de balans te herstellen.

°°° Heermoes (Equisetum arvense)
Paardestaart of heermoes signaleert een dichte, platgetrapte grond die moeilijk water doorlaat, wat zurig is en een tekort aan kiezelzuur (silicium) en andere mineralen heeft. Een arme grond dus. Met hun lange wortels halen ze kiezelzuur (en andere mineralen) uit de ondergrond naar boven. Heermoes bevat dan ook veel kiezelzuur en wanneer de plant sterft, wordt dit afgegeven aan de bodem. Laat de uitgetrokken heermoes dus best liggen op de grond of doe ze op de composthoop zodat de mineralen de bodem helpen verrijken. Een mineraal arme bodem kun je opwaarderen door middel van lavameel. 

°°° Zevenblad (Aegopodium podagraria)
Zevenblad is een eetbare plant die groeit op voedselrijke en vochtige grond waar ook schaduw is. Zevenblad bevat vitamine C, caroteen, kalium, calcium, magnesium en kiezelzuur. Door de bladeren om de paar weken te plukken, put men de wortels uit en verdwijnt de plant uiteindelijk. Meng het blad door salades of bereid het zoals spinazie of laat het op de grond liggen om de bodem te verbeteren.

°°° Kweekgras (Elytrigia repens)
Kweekgras wijst op een voedselrijke en dichte grond die veel stikstof bevat. De lange, ondergrondse wortels maken de grond los. Kweekgras voegt organisch materiaal toe aan de bodem, voedt het bodemleven en slaat CO2 op in de bodem.

°°° Akkerwinde (Concolculus arvensis)
Wijst op een verdichte grond die rijk is aan stikstof, maar ook mineraalrijk, humusarm en droog.

°°° Haagwinde (Calystegia sepium)
Wijst op een voedselrijke, carbonaat bevattende en vochthoudende bodem.

°°° Vogelmuur (Stellaria media)
Dit kleine en eetbare plantje met de witte sterachtige bloemen wijst op een voedselrijke, evenwichtige en mineraalrijke grond. Vogelmuur in de tuin is een goed teken, vooral als je groenten wil telen.

°°° Kruipende boterbloem (Ranunculus repens)
Groeit op een grond met een slechte structuur die vol zit met water zonder zuurstof en waar bacterieel leven niet mogelijk is.

°°° Paardebloem (Taraxacum officinale)
Paardenbloem groeit op zure, vochtige en verdichte grond die veel stikstof bevat. De plant haalt met de lange penwortel kalk uit diepere lagen op zodat die beschikbaar komt voor planten in de bovenste grondlaag. De diepe wortels brengen zuurstof in de grond en maken ruimte zodat water in de bodem kan dringen.

°°° Brandnetel (Urtica dioca)
Brandnetel groeit op vaste bodems met een matige structuur, liefst op vochtige en beschaduwde plekken die humus, stikstof, ijzer en dierlijke organische stof bevatten. De plant maakt kiezelzuur, natrium en kalium beschikbaar. De wortels verbeteren de bodemstructuur.

°°° Smeerwortel (Symphytum officinale)
Smeerwortel groeit op een natte bodem met een matige structuur die stikstofrijk is. De plant haalt met de lange wortels mineralen naar boven en maakt deze beschikbaar voor andere planten. Brandnetel en smeerwortel zijn onmisbare planten in de tuin en op de composthoop. Ze versnellen het composteer proces en verrijken de compost met onder meer kalium, stikstof en fosfor.

Volledig overzicht

Indicatoren voor vruchtbare grond volgens stikstofgehalte

Arme grond
Gewone reigersbek (Erodium cicutarium) -- Klaproos (Papaver) -- Veldzuring (Rumex acetosa) -- Vroegeling (Erophila verna) -- Korenbloem (Centaurea cyanus) -- Koolzaad (Brassica napus) --  Kamille (Matricaria)

Stikstofrijke grond
Echte kamille (Matricaria chamomilla) -- Kleine klaproos (Papaver dubium) -- Moerasdroogbloem (Gnaphalium uliginosum) -- Ruige klaproos (Papaver argemone)

Stikstofarme grond
Gewoon reukgras (Anthoxanthum odoratum) -- Grote tijm (Thymus pulegioides) -- Klaversoorten -- Muizenoor (Hieracium arvensis) -- Schapengras (Festuco ovina) -- Wikkesoorten

Vaak bemeste grond (stikstofrijk)
Akkerdistel (Cirsium arvense) -- Akkerereprijs (Veronica agrestis) -- Brandnetel (Urtica) -- Duist (Alopecurus myosuroides) -- Duivenkervel (Fumaria) -- Gewone raket (Sisymbrium officinale) -- Grote ereprijs (Veronica persica) -- Harig knopkruid (Galinsoga quadriradiata) -- Herderstasje (Capsella bursa-pastoris) -- Hoenderbeet (Lamium amplexicaule) -- Kleefkruid (Galium aparine) -- Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) -- Klimopereprijs (Veronica hederifolia) -- Kroontjeskruid (Euphorbia helioscopia) -- Melganzenvoet (Chenopodium album) -- Paardenbloem (Taraxacum officinale) -- Perzikkruid (Persicaria maculosa) -- Ridderzuring (Rumex obtusifolius) -- Smeerwortel (Symphytum officinale) -- Steenraket (Erysimum) -- Uitstaande melde (Atriplex patula) -- Vogelmuur (Stellaria media) -- Zevenblad (Aegopodium podagraria) -- Zwaluwtong (Fallopia convolvulus) -- Zwarte nachtschade (Solanum nigrum)

Vruchtbare grond (stikstofrijk)
Akkerdistel (Cirsium arvense) -- Bernagie (Borago officinalis) -- Bijvoet (Artemisia vulgaris) -- Dovenetel (Lamium) -- Ereprijs (Veronica) -- Fluitenkruid ( Anthriscus sylvestris) -- Gewone berenkauw (Heracleum sphondylium) -- Gewone vlier (Sambucus nigra) (gedijt zelfs op een mesthoop) -- Grote brandnetel (Urtica dioica) -- Herderstasje (Capsella bursa-pstoris) -- Kleefkruid (Galium aparine) -- Kleine brandnetel (urtica urens) -- Melganzenvoet (Chenopodium album) -- Paardenbloem (Taraxacum officinale) -- Uitstaande melde (Artiplex patula) -- Vogelmuur (Stellaria media)

Zeer stikstofrijk
Kleefkruid (Galium aparine) -- Klein kaasjeskruid (Malva neglecta) -- Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) -- Rode ganzenvoet (Chenopodium rubrum) -- Zwarte nachtschade (Solanum nigrum)

Indicatoren voor zuurtegraad

Zeer zure bodem (pH < 5)
Eenjarige hardbloem (Scleranthus annuus) -- Gewone spurrie (Spergula arvensis) -- Varkensgras (Polygonum aviculare) -- Weegbree (Plantago) -- Zuring (Rumex)

Zure bodem (pH tussen 5 & 6,5)
Adelaarsvaren (Pteridium aquillinum) -- Akkerviooltje (Viola arvensis) -- Blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus) -- Bochtige smele (Avenelle flexuosa) -- Borstelgras (Nardus stricta) -- Driekleurig viooltje (Viola tricolor) -- Echte kamille (Matricaria chamomilla) -- Valse kamille (Anthemis arvensis) -- Gladde witbol (Holcus millois) -- Kleine klaproos (Papaver dubium) -- Ruige klaproos (Papaver argemone) -- Moerasdroogbloem (Gnaphalium uliginosum) -- Knopherik (Raphanus raphanistrum) -- Reigersbek (Erodium cicutarium) -- Rode schijnspurrie (Spergularia rubra) -- Schapenzuring (Rumex acetosella) -- Spurrie (Spergula arvensis) -- Stijve klaverzuring (Oxalis stricta) -- Struikhei (Caluna vulgaris) -- Valse kamille (Anthemis arvensis)

Neutrale bodem (pH tussen 6,5 & 7,5)
Akkerereprijs (Veronica agrestis) -- Akkermelkdistel (Sonchus arvensis) -- Duist (Alopecurus myosuroides) -- Gewone steenraket (Erysimum cheiranthoides) -- Grote ereprijs (Veronica persica) -- Heermoes (Equisetum arvense) -- Herderstasje (Capsella bursa-pstoris) -- Honingklaver (Melilotus officinalis) -- Klaproos (Papaver) -- Kleefkruid (Galium aparine) -- Klimopereprijs (Veronica hederifolia) -- Kroontjeskruid (Euphorbia helioscopia) -- Paarse dovenetel (Lamium purpureum) -- Reukloze kamille (Tripleurospermum maritimum) -- Vogelmuur (Stellaria media) -- Zwarte nachtschade (Solanum nigrum)

Alkalische bodem (pH >7,5)
Akkerviooltje (Viola arvensis) -- Bastaardganzenvoet (Chenopodium hybridum) -- Betonie of koortskruid (Stachys officinalis) -- Blauwgras ( Sesleria varia) -- Heelkruid (Sanicula europaea) -- Herik (Sinapis arvensis) -- Hopklaver (Medicago lupulina) -- Klaproos (Papaver) -- Kleine pimpernel (Sanguisorba minor) -- Veldsalie (Salvia pratensis) -- Wilde ridderspoor (Consolida regalis) -- Zomeradonis (Adonis aestivalis)

Indicatoren voor waterhuishouding

Zeer droge grond
Muurpeper (Sedum acre) -- Vogelpootje (Ornithopus perpusillus)

Droge grond
Melganzenvoet (Chenopodium) -- Akkerboterbloem (Ranunculus arvensis) -- Canadese fijnstraal (Conyza canadensis) -- Duizendblad (Achillea millefolium) - Eenjarig bingelkruid (Mercurialis annua) -- Gele kamille (Anthemis tinctuoria) -- Gewone reigersbek (Erodium cicutarium) -- Grote tijm (Thymus pulegioides) -- Harig knopkruid (Galinsoga quadriradiata) -- Herderstasje (Capsella bursa-pstoris) -- Honingklaver (Melilotus officinalis) -- Kromhals (Lycopsis arvensis) -- Perzikkruid (Persicaria maculosa) -- Teunisbloem (Oenothera) -- Vroegeling (Erophila verna) -- Zachte ooievaarsbek (Geranium molle)

Vochtige grond
Akkermelkdistel (Sonchus arvensis) -- Duivenkervel (Fumaria officinalis) -- Heermoes (Equisetum arvense) -- Klaproos (Papaver) -- Klein kaasjeskruid (Malva neglecta) -- Kleine veldkers (Cardamine hirsuta) -- Kleine varkenskers (Coronopus didymus) -- Klimopereprijs (Veronica hederifolia -- Kroontjeskruid (Euphorbia helioscopia) -- Paarse dovenetel (Lamium purpureum) -- Perzikkruid (Persicaria maculosa) -- Rood guichelheil (Anagallis arvensis) -- Speenkruid (Ranunculus ficaria) -- Spurrie (Spergula arvensis) -- Stijve klaverzuring (Oxalis stricta) -- Veldereprijs (Veronica arvensis) -- Zwarte nachtschade (Solanum nigrum)

Natte grond
Akkermunt (Mentha arvensis) -- Akkerpaardenstaart of heermoes (Equisetum arvense) -- Andoorn (Stachys) -- Bosbies (Scripus sylvaticus) -- Duizendknopen (Polygonum spp.) -- Echte koekoeksbloem (Lychnis flos-cuculi) -- Klaverzuring (Oxalis spp.) -- Klein hoefblad (Tussilago farfara) -- Kruipende boterbloem (Ranunculus repens) -- Leverkruid (Eupatorium spp.) -- Lisdodde (Typha spp.) -- Moerasdroogbloem (Gnaphalium uliginosum) -- Moesdistel (Cirsium oleraceum) -- Mossen (Bryophyta) -- Niezenknoppen (Juncus conglomeratus) -- Paardenstaarten (Equiestum spp.) -- Pijpenstrootje (Molinia caerilea) -- Pinksterbloem (Cardamine pratensis) -- Pitrus (Juncus effusus) -- Russen (juncus spp) -- Varkenskers (Coronopus sqamatus) -- Waterbiezen (Scripus spp.) -- Zeggen (Carex spp.) -- Zuring (Rumex spp.)

Indicatoren voor de grondstructuur

Dichtgeslagen grond (door machines, mensen of dieren)
Akkerdistel (Cirsium arvense) -- Echte kamille (Matricaria chamomilla) -- Geknikte vossenstaart (Alopecurus geniculatus) -- Grassen -- Grote weegbree (Plantago major) -- Heermoes (Equisetum arvense) -- Kruipende boterbloem (Alopecurus geniculatus) -- Liesgras (Glyceria maxima) -- Mannagras (Glyceria fluitans) -- Paardenbloem (Taraxacum ifficinale) -- Ridderzuring (Rumex obtusifolius) -- Rietgras (Phalaris arundinacea) -- Straatgras (Poa annua) -- Varkensgras (Polyfonum aviculare) -- Waterpeper (Persicaria hydropiper) -- Zilverschoon (Ptentilla anserina)

Slechte structuur
Akkerwinde (Convolvulus arvensis) -- Kleine varkenskers (Coronopus didymus) -- Kruipende boterbloem (Alopecurus geniculatus) -- Kweek (Elytrigia repens) -- Straatgras (Poa annua) -- Varkensgras (Polyfonum aviculare)

Goede structuur
Duivenkervel (Fumaria officinalis) -- Ereprijssoorten -- Kleine brandnetel (Urtica urens) -- Paarse dovenetel (Lamium purpureum)

Bomen als indicator

Zandleem- en leemgrond
Gewone es (Fraxius excelsior) -- Gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus) -- Haagbeuk (Carpinus betulus) -- Kleinbladige linde (Tilia coedata) -- Populier (Populus spp) -- Wintereik (Quercus petraea) -- Zomereik (Quercus robur)

Zandgrond
Wintereik (Quercus petraea) -- Zomereik (Quercus robur)

Droge grond
Boswilg (Salix caprea) -- Veldesdoorn (Acer campestre) -- Wintereik (Quercus petraea)