Het Verloren Geluk

Kun je een baby (te veel) verwennen? Mag je peuters telkens maar oppakken en knuffelen wanneer ze erom vragen? Is dat niet toegeven aan een vorm van manipulatie en verwennerij zoals bepaalde 'experts' vertellen? De antwoorden zijn respectievelijk nee, ja en nee. Een ouder die reageert op de communicatie van haar baby of peuter is niet verkeerd bezig. Een baby die hunkert naar verbondenheid en genegenheid is niet manipulatief. Een peuter die gehecht is aan zijn moeder is niet aanhankelijk, behoeftig of verlegen. Een kleuter of kind vastpakken en knuffelen, is geen verwennerij.

Het is jammerlijk en het maakt verdrietig om vast te stellen dat we beland zijn in een maatschapij waar velen hun kinderen niet langer kunnen en willen geven wat ze écht nodig hebben. Waar het onwennig en vreemd is om liefde te voelen en te tonen voor jouw kinderen. Waar velen vergeten zijn dat we sociale zoogdieren zijn met universele biologische behoeften. Waar kinderen zelden nog de vrijheid en veiligheid krijgen om hun authentieke zelf te zijn. Waar de samenleving zo afgesloten is geraakt dat we een uitnodiging tot verbinding letterlijk niet meer herkennen. Waar het lawaai van een ontspoorde maatschappij zo luid is dat we doof worden voor de eigen innerlijke stem en ons diepste weten.

Hoewel culturele gewoonten en tradities kunnen variëren, toch is de onontkoombare waarheid dat alle baby's worden geboren met exact dezelfde behoeften. En die is makkelijk samen te vatten: onvoorwaardelijke liefde en positieve aandacht is wat ze nodig hebben.

Het verhaal van antropologe Jean Liedloff is bij velen bekend. Ze kwam in contact met een primitieve Indianen stam uit de jungle van Venezuela waar de baby's, kinderen en ouders een hoge graad van geluk, voldoening en harmonie vertonen. Ze verblijft vele jaren bij hen en ontdekt dat de belangrijkste reden waarom de Yeguana Indianen zo harmonieus samenleven te danken is aan hun manier van opvoeden. Ze schreef daarover de klassieke bestseller: ‘The Continuum Concept', vertaald in het Nederlands als 'Op zoek naar het verloren geluk’, een basisboek bij mensen die kiezen voor natuurlijk ouderschap. Volgens haar komen alle kinderen  met een bepaald innerlijk 'weten' ter wereld. Er is vanaf de geboorte een doorgaande lijn, een continuüm. En de kunst is om die lijn voort te zetten wat resulteert in gezonde en gelukkige kinderen en een harmonieuze samenleving.

Jean Liedloff ontdekte dat een baby na het verblijf in de baarmoeder (waar alle verzorging en voeding constant aanwezig zijn) een aangeboren verwachting heeft over hoe de omgeving met hem zal omgaan. Deze continuïteit en dit besef van verzorging is tot in het celgeheugen aanwezig op grond van miljoenen jaren evolutie van de menselijke soort. Bijvoorbeeld in de armen van de moeder liggen, is de logische plaats die aan de verwachtingen van de baby voldoet. Gebeurt dit niet, dan klopt het niet voor hem, dan worden de basisbehoeften niet onderkend en stagneert de natuurlijke ontwikkeling. Na de geboorte geeft het kind voortdurend signalen af over wat het nodig heeft overeenkomstig de eigen behoeften en welke dingen daarbij als vanzelfsprekend en continu ter beschikking dienen te zijn. Dit vraagt van de omgeving de nodige gevoeligheid voor de noden zodat het kind de juiste respons krijgt. Lukt dit niet, dan haalt men de baby uit de natuurlijke stroom van het leven weg en onthoudt men hem bepaalde essentiële ervaringen om gezond te kunnen opgroeien. Hier zijn enkele voorbeelden waarbij tegen het natuurlijke instinct wordt ingegaan en de vitale verbindingslijn tussen moeder en kind wordt doorbroken: de baby overdag of 's nachts weghouden van de moeder, apart in een wieg te slapen leggen, in een kinderwagen stoppen, in een box plaatsen,... Het kind snapt een dergelijke benadering niet, maar in plaats van te denken dat de ouders verkeerd doen, gaat het aan zichzelf twijfelen (ik ben verkeerd, ik ben niet waardevol,...) en wordt het kind onvoldoende verzekerd in de basisbehoeften. 

Om een optimale fysieke, mentale en emotionele ontwikkeling door te maken, is het volgens het continuüm concept noodzakelijk dat mensen en in het bijzonder baby's, net die dingen ervaren die de menselijke soort zich eigen heeft gemaakt tijdens haar lange evolutie proces. Voor een kind omvatten dergelijke ervaringen onder meer:

°° Er is voortdurend fysiek contact met de moeder vanaf de geboorte (of met een andere vertrouwde verzorger indien nodig).
°° Baby's slapen in het bed van de ouders in voortdurend fysiek contact, totdat het kind uit eigen beweging aangeeft apart te willen slapen. Dit heet bedding-in, en op deze pagina vind je tal van tips om veilig samen te slapen met je baby. Sommige ouders durven en willen dit niet, zij kiezen voor rooming-in, dan slaapt de baby in dezelfde kamer maar in zijn eigen bedje vlak naast het ouderlijke bed.
°° Er is borstvoeding volgens de wens en behoefte van de baby en in reactie op de signalen van zijn lichaam.
°° De baby wordt voortdurend gedragen (in een draagdoek) of is op een andere wijze altijd in fysiek contact met een mens. De baby observeert zo de dagelijkse bezigheden der volwassenen, tot het kind op eigen impuls begint te kruipen (meestal tussen zes en acht maanden). Deze voortdurende nabijheid wekt vertrouwen bij het kind, en de ouder kan dadelijk reageren op de primaire behoeften (eten, verschoning, troost). Nochtans betekent dit niet dat het kind centraal staat in het dagelijks leven, het is gewoon aanwezig bij alles.
°° De ouders of verzorgers reageren dadelijk en zonder oordeel of ongenoegen op de signalen van de baby (kronkelen, huilen,...), maar zien er ook op toe dat ze niet te overbezorgd zijn noch dat ze het kind voortdurend in het middelpunt van de belangstelling plaatsen.
°° Er is geen onnodige angst-inductie. Yeguana-kinderen krijgen nooit te horen: pas op!, mag niet!, kijk uit! of iets in die trant. Volgens Liedloff wordt de kans op een ongeluk kleiner als het kind meer vertrouwen krijgt van ouders en omgeving.
°° Kinderen worden als gelijkwaardig aan de volwassenen beschouwd en behandeld. Bij de Yeguana is er geen sprake van belonen en straffen, noch hebben ze verwachtingen of gaan ze oordelen. De kinderen helpen actief in het huishouden en de dagelijkse taken, zo kan het leergierige kind oefenen met volwassen bezigheden.
°° Een baby voelt (en vervult) de verwachtingen der ouders: namelijk dat hij een sociaal en coöperatief wezen is en de baby voelt ook dat hij volledig welkom is en de moeite waard.

Daartegenover ervaart een Westerse baby die blootgesteld wordt aan een moderne bevalling en kinderopvang vaak:

°° Een traumatische scheiding van zijn moeder bij de geboorte, ruwe medische ingrepen, plaatsing in onnatuurlijke kraamafdelingen, fysieke isolatie (tussen het geluid van andere huilende baby's), onnodige en pijnlijke genitale verminkingen (besnijdenis).
°° De baby slaapt thuis alleen en geïsoleerd, soms 'huilt hij zichzelf in slaap'.
°° De baby wordt gevoed volgens bepaalde schema's die zijn natuurlijke impulsen negeren.
°° De baby wordt uitgesloten en gescheiden van de normale activiteiten der volwassenen, verbannen naar de crèche, wieg of box waar hij onvoldoende wordt gestimuleerd door het plastieken speelgoed en andere levenloze voorwerpen.
°° Een huilende baby wordt door de ouders en verzorgers genegeerd, ontmoedigd, gekleineerd of zelfs bestraft, ofwel wordt er overdreven en overbezorgd gereageerd.
°° Peuters en kinderen worden opgezadeld met de angsten, onverwerkte trauma's,  bezorgdheden en overbescherming van ouders en opvoeders.
°° Kinderen worden niet als gelijkwaardig beschouwd, en dienen vaak te voldoen aan de verwachtingen van ouders en opvoeders en krijgen tal van oordelen te verwerken.
°° Een baby voelt (en vervult) de verwachtingen der ouders: namelijk dat hij niet in staat is tot zelfbehoud en dat hij correct gedrag niet kan leren zonder strenge controles, bedreigingen en een verscheidenheid aan manipulatieve 'ouderschap technieken'.

De evolutie heeft de menselijke baby niet op dit soort ervaringen voorbereid. Hij kan niet begrijpen waarom zijn wanhopige kreten voor de vervulling van zijn aangeboren verwachtingen onbeantwoord blijven, en hij ontwikkelt een gevoel van slechtheid en schaamte over zichzelf en zijn verlangens.  Indien echter wél wordt voldaan aan zijn continuüm verwachtingen, dan zal hij een natuurlijke staat van zelfbewustzijn, welzijn en vreugde vertonen. Pasgeborenen van wie de continuüm behoeften vervuld worden, groeien op tot evenwichtige mensen met een grotere eigenwaarde en onafhankelijkheid dan de baby's waarvan de kreten onbeantwoord blijven uit angst voor 'verwennerij'. Uiteraard is er een wezenlijk verschil tussen het leven in stamverband binnen een hechte gemeenschap zoals de Yeguana en de hectische ratrace in een moderne stad waar velen hun eigen buren niet echt kennen of ruzie hebben met de familie of vereenzamen wegens een te individualistische mindset. Toch kan iedereen kiezen voor een langzamer leven met aandacht en tijd voor verbinding en essentie.   

Dr. Charlotte Peterson reisde 40 jaar de wereld rond om de opvoedingsmethoden te observeren in vreedzame culturen. Op Bali worden baby's gezien als een zegen. Wanneer ze drie maanden oud zijn (105 dagen om exact te zijn), is er een ceremonie die Tiga Bulan of 'drie manen' heet (video hierboven). Pas na de viering van deze ceremonie raken de voeten van een pasgeboren baby voor het eerst de aarde aan. Pas dan wordt de baby deel van het menselijk ras. Tot op dat moment wordt de baby beschouwd als 'van de hemel' en behorend tot God en wordt hij altijd in iemands armen gehouden. De tijd voorafgaand aan de ceremonie wordt beschouwd als een tijd van beproeving voor de familie en de gemeenschap. Zullen zij waardig worden bevonden om dit zuivere nieuwe wezen te ontvangen? Niemand denkt er nog maar aan om zijn stem te verheffen in onenigheid of negativiteit wanneer er een nieuwe baby in de familie is. Een gemeenschap in strijd zou de baby in gevaar kunnen brengen. Na de ceremonie wordt de baby beschouwd als 'van de aarde'. Hij is dan als het ware neergedaald uit de hemel naar de Aarde. Stel je voor dat ieder kind zijn leven begon met evenveel respect voor moeder Aarde? Wat een geweldige wereld zouden we dan hebben! Hoewel een baby na de 105 dagen 'uit de armen' kan worden gelegd, heeft dr. Peterson zelden een Balinese zuigeling of peuter gezien die niet voortdurend werd gedragen of vastgehouden. Volgens haar is isolatie dodelijk voor mensen en erg traumatisch voor baby's.

In de dierentuin van Dublin wordt een jong van een gorilla geboren. Zes weken lang blijft het geslacht van de baby gorilla een mysterie. Waarom? Omdat de moeder haar jong instinctief 24/7 dicht tegen haar borst houdt. En de opzichters om haar heen respecteren dat. Helen Clarke-Bennett, teamleider van de dierentuin van Dublin: 'Kafi doet het tot nu toe fantastisch als moeder die haar baby voor het eerst fysiek dicht bij zich houdt in deze cruciale vroege stadia. Bangui blijkt een oplettende vader te zijn en slaapt 's nachts dicht bij Kafi en de baby'. Maar niet enkel primaten en andere zoogdieren zijn dragende soorten, ook bij de mens is het dragen en koesteren van een baby heel natuurlijk én noodzakelijk. 

 

Een studie uit 2014 onderzocht de lange termijn effecten van huid-op-huid contact bij premature baby's. Twintig jaar later hadden de volwassenen die huid-op-huid contact kregen toen ze baby waren een hoger IQ en significant grotere gebieden van grijze materie in de hersenen dan degenen zonder de ervaring van huid-op-huid contact. De voordelen van huid-op-huid contact gelden natuurlijk ook voor voldragen baby's en zijn zowel onmiddellijk als op lange termijn merkbaar. Eén studie toont aan dat baby's die huid-op-huid zorg en borstvoeding krijgen een betere cardio-respiratoire stabiliteit hebben en minder huilen. Terwijl een andere studie aantoont dat baby's die overdag meer gedragen worden, 's avonds minder huilen en dat het dragen ook leidt tot een grotere tevredenheid en voedingsfrequentie.

En zo zijn er nog wel meer onderzoeken die de bevindingen van Jean Liedloff bevestigen. Het is normaal en noodzakelijk om je baby te knuffelen, vast te houden, te kussen en te verzorgen (dag en nacht). Het is normaal dat een baby niet wil gescheiden worden van de moeder, de overlevingsinstincten zijn sterk. Zo'n baby is niet aan het manipuleren, maar aan het communiceren. De baby gelooft dat jij en hij één zijn, niet twee. En op een onderbewust niveau, weet jij dat misschien ook. Het betekent dat je een band hebt met jouw baby op een diep emotioneel en fysiologisch niveau. Door jouw liefdevolle interacties begrijpt de baby dat de wereld een veilige plek is, waardoor hij anderen kan vertrouwen en het vermogen ontwikkelt om later gezonde relaties aan te gaan.