Brandnetel

   

Brandnetel is niet enkel één van de meest voedzame planten ter wereld maar ook heel geneeskrachtig en het mooie is dat ze zomaar gratis in het wild groeit (in de VS, Canada en Europa) en dan voornamelijk op vochtige, vruchtbare en wat verwaarloosde grond. Brandnetel (Urtica dioica en Urtica urens) kent een lange geschiedenis als geneesplant. De scherpe haren op bladeren en stengel bevatten chemische stoffen, zoals mierenzuur en histamine, die de huid kunnen irriteren en prikken waardoor jeuk en roodheid ontstaan. Wrijf wat weegbree of hondsdraf op de plek waar je geprikt bent door brandnetel om de irritatie te verminderen. Brandnetelharen bevatten ook nog andere chemische stoffen, waaronder acetylcholine en serotonine. Volgens de Arthritis Foundation kan brandnetel ontstekingen verminderen, osteoartritis pijn helpen verminderen en jicht verlichten. Laten we de goed gedocumenteerde geneeskrachtige werkingen even oplijsten. Meest bekende toepassingen: bloed- en lichaamszuiverend, ontstekingsremmend, herstel na ziekte, vochtafdrijvend, prostaatklachten, grote voedzaamheid, mineraliserend.

°°° Brandnetel heeft een algemeen reinigende en bloedzuiverende werking en verwijdert urinezuur. Brandnetels verbeteren de spijsvertering waardoor voedingsstoffen beter door het lichaam worden opgenomen. Tegelijk stimuleren ze de afvoer van afvalstoffen uit het lichaam via de urinewegen en de darmen.

°°° Bezit belangrijke pijnstillende effecten, zowel bij inwendig als uitwendig gebruik.
°°° Brandnetel bevat quercitine wat een ontstekingsremmend en mastcelstabiliserend effect heeft. Hierdoor wordt de hoeveelheid histamine verminderd  die het lichaam produceert in reactie op allergenen (bij o.a. slijmvliesreacties). Histamine is wat de kenmerkende symptomen van allergieën veroorzaakt, zoals ontsteking, jeuk en netelroos. Daardoor kan brandnetel een rol spelen bij hooikoortsklachten en vaak ook andere seizoensgebonden allergieën (pollen). Brandnetelthee kan uitkomst bieden als natuurlijke histamineremmer.

°°° Brandnetel wordt ook vaak toegepast bij urinewegaandoeningen, waaronder infecties van de urinewegen en nierstenen.
°°° Er is enig bewijs voor de werkzaamheid van brandnetel, alleen of in combinatie met andere ingrediënten, voor het verbeteren van de symptomen van benigne prostaathyperplasie (BPH is een niet-kankerachtige vergroeiing van de prostaatklier bij mannen.). Brandnetel kan helpen de groei van de prostaat te vertragen bij mensen met BPH door het beïnvloeden van de hormoonspiegels of door interactie met de cellen in de prostaat.
°°° Er is bewijs dat zowel inwendig als uitwendig gebruik van brandnetelextract, waarschijnlijk als gevolg van de rijke bron aan silicium, de symptomen van pijn bij patiënten met osteoartritis kan verminderen.
°°° Omdat het de bloedvorming stimuleert is het een goed middel tegen bloedarmoede. Het wordt gebruikt bij huiduitslag, acne, steenpuisten, zweren, vette huid, en bij herstel na ziekte vanwege de bloed- en lymfezuiverende werking, de ontgiftende kracht en de urinezuur afdrijvende en mineraliserende eigenschappen (nagel, haar en huidproblemen).
°°° Er zijn enkele aanwijzingen dat brandnetel ook zou kunnen helpen bij de behandeling van diabetes en een positief effect heeft op de bloedglucosespiegel.
°°° Brandnetel verhoogt de algemene weerstand waardoor de energie zal toenemen. (Voorjaars)vermoeidheid, lusteloosheid en bloedarmoede kunnen dan verminderen.

°°° Brandnetel is een echt superfood en bevat onder andere chlorofyl, xantofyl, looistof, fenolzuur, flavonoïden, carotenoïden, 20% kiezelzuur, eiwitten en vitamine A, B complex, C, D, E en K, foliumzuur en de mineralen ijzer, calcium, chroom, koper, chloor, magnesium, kalium, mangaan, fosfor, selenium, silicium, natrium, zwavel en zink. De wortel van de brandnetel is rijk aan fytosterolen, fyto glycoside, vetzuren, lectine, triterpenen en coumarines.

Gebruiksmogelijkheden:

°°° Als thee (zowel het blad als de wortel). Gebruik per kopje een ruime theelepel vers of gedroogd blad (valt te verkiezen boven theezakjes.) Laat het afgedekt 10 minuten trekken, daarna zeven.
°°° Als tinctuur (is een alcoholisch extract, wat ook makkelijk zelf makkelijk te maken is).
°°° In capsulevorm (gedroogd poeder vaak gestandaardiseerd op werkzame bestanddelen.
°°° Zowel verse als gedroogde brandnetels zijn in de keuken in tal van recepten te gebruiken. Je kunt ze bijvoorbeeld in een soep, stamppot (puree) of omelet verwerken of als spinazie bereiden of een brandnetel pesto maken.
°°° Als zalf (zie recept hieronder). 
°°° Als sap door de vers geplukte bladeren in een juicer uit te persen (in combinatie met fruit en groenten).
°°° Brandnetelzaad heeft ongeveer dezelfde werking als het blad en kan gebruikt worden in deegproducten zoals pannenkoeken en brood of over gerechten gestrooid worden.

Niet gebruiken bij: Brandnetel is een krachtig kruid en niet geschikt voor kleine kinderen. In dat geval kun je beter kiezen voor een milder kruid zoals viooltje, madeliefje, kamille of goudsbloem. Wordt afgeraden voor mensen met erg gevoelige darmen, de ziekte van Crohn of zware reumatische ontstekingen.  Niet gebruiken bij koorts. Het lichaam is dan aan het opruimen en detoxen en wordt best niet extra gestimuleerd door de brandnetel. Brandnetel is een goede bron van vitaminen en mineralen bij zwangerschap en borstvoeding, maar het gebruik mag niet overdreven worden. Wanneer je medicijnen gebruikt, bestaat de kans op interactie tussen bepaalde medicijnen en de brandnetel.

Brandnetels plukken

De brandnetel in de winkel is niet handgeplukt maar meestal door machines geoogst en daarna op supersnelle wijze gedroogd. Daardoor komt vervuiling op de planten (uitlaatgassen) en verliezen de vitaminen en mineralen een deel van hun kracht. Ook brandnetel in theezakjes ondergaan tal van bewerkingen en hebben een minder krachtige werking. De beste kwaliteit pluk je zelf! De in het voorjaar geoogste brandnetels bevatten een hogere concentratie aan werkzame stoffen dan die van later in het seizoen. Zoek brandnetels op een plaats waar weinig verkeer komt en geen gifspuitende boeren actief zijn. Knip alleen de mooie, gave toppen af met 2 tot 3 bladparen eraan. Gebruik liefst handschoenen en pluk de bladeren voor de bloei. Tijdens de bloei richt de plant zijn kracht op de bloemen en wordt het blad lelijk. Wanneer je de plant dan tot de grond afknipt, zullen er binnen de kortste keren weer nieuwe en mooie bladeren verschijnen.

Drogen doe je het best door de brandnetels op een warme, droge en donkere plaats te leggen en regelmatig om te husselen. Of gebruik een droogoven op de laagste stand. Het is raadzaam de bladeren van de stengels af te halen. Omdat die dikker zijn en minder snel drogen, hebben de stengels meer kans om te schimmelen. Brandnetelzaad kun je oogsten wanneer het zaad nog groen ziet. Knip de zaaddozen af en laat ze drogen op een vel papier of in een papieren zak. Zeef de zaadjes uit de zaadhulzen met behulp van een zeef. Bewaar gedroogde kruiden in een donkere, glazen pot, of in een donkere kast. Gedroogde kruiden verliezen langzaam hun kracht. Oogst daarom elk jaar weer nieuwe kruiden. 

Brandnetelzalf

Benodigdheden: kokosolie, verse of gedroogde brandnetels, glazen jampot, houten roerstokje, theelichtje met kaarsjes, katoenen (zak)doek.

Knip de brandnetelbladeren in kleine stukjes en doe ze in een glazen jampot tot deze tot ongeveer 1/3 gevuld is. Smelt de kokosolie door de pot even in een pan met warm water te zetten. Giet daarna de kokosolie over de brandnetels, tot ongeveer 2/3 van de pot vol is. Zet de pot op een theelichtje en laat de massa ongeveer zes uur trekken. (Het hoeft niet per se voortdurend verwarmd te worden). Roer het geheel af en toe om met een houten satéprikker. Na zes uur zijn de inhoudsstoffen van de brandnetel aan de kokosolie afgegeven en kan het geheel gezeefd worden door een doek. Giet de olie in potjes, laat afkoelen (stollen) en je crème is klaar. Eventueel kun je er ook een paar druppels etherische olie aan toevoegen. De crème blijft ongeveer een jaar houdbaar. Kokosolie is hard wanneer de temperatuur onder de 25 graden is. Voor het inmasseren, kun je de zelfgemaakte brandnetelcrème eventueel vooraf verwarmen op een theelichtje. Gebruiken bij spierpijnen, reumatische klachten, op koude plekken en bij kramp. Daarnaast kunnen brandnetelproducten verlichting geven bij huidklachten. Smeer bij puistjes, acne, psoriasis, brandwonden en eczeem de huid bij voorkeur een paar keer per dag in met brandnetelcrème. 

Brandnetel shampoo

Natuurlijke, zelfgemaakte shampoo schuimt niet zoals een andere shampoo en voelt ook niet zo dik aan als gekochte shampoo. Het bewaart ook niet zo lang (enkele weken), tenzij je vitamine C toevoegt als bewaarmiddel. Probeer het enkele weken om te ontdekken of het iets voor jou is. Brandnetel shampoo kan helpen hebben bij het verbeteren van de bloeddoorstroming van de hoofdhuid, het brengt voedingsstoffen aan, verbetert de haargroei, helpt bij huidproblemen (exceem,...), en is ideaal bij droge huid en droog en bros haar. Er zijn verschillende recepten:

° Stinging Nettle Shampoo - met Aloe Vera, Jojoba en Castille zeep
° Nettle Shampoo Recipe - met Kokos, Olijf, Castor, Shea Butter, Amandel en Aloe Vera
° Herbal Shampoo - met Heermoes, Brandnetel, Aloe Vera, Spirulina, Argan, Appelazijn, Castille zeep

Brandnetelbier - zie hier

Brandnetelgier voor sterkere planten

Nodig: 1 kg verse brandnetelbladeren, 2 eetlepels bentoniet of talkpoeder, 10 liter koud water.

Hak de brandnetelbladeren fijn en doe ze in een emmer. Voeg de bentoniet of talkpoeder toe en giet het water erbij. Roer het mengsel 1 x per dag om. Na 3 dagen moet het gaan gisten. De vloeibare mest of gier is na 10 dagen klaar voor gebruik, het wordt donkerder en de vaste stoffen zijn naar de bodem gezakt. Giet de vloeistof door een fijne zeef in plastic flessen die u afsluit. Verdun de brandnetelgier met water (1:10) en giet het op de aarde rond de planten of sproei het op de bladeren. Doe dit om de 2 weken en extra na een regendag. Het is een versterkend middel voor de planten, wat ze minder gevoelig maakt voor ziekten en plagen. Gebruik het o.a. bij kop- en wortelrot, zwarte luis, pelargoniumroest, koolvlieg, selderijvlieg, didymella-kanker.

Ander gebruik in de tuin: als mulch (biomassa), een  waardplant voor nuttige insecten, als vezelplant (textiel),...Brandnetels werken zuiverend, ook in de natuur. Ze groeien vaak spontaan op plaatsen waar veel plantenresten, takken of bladeren liggen. Ze maken als het ware de bodem weer zuiver. Brandnetel helpt vervuilde, omgewoelde grond ‘op te ruimen’ en brengt weer structuur aan, zodat er daarna andere planten kunnen groeien. In de wortel zit zoveel groeikracht en energie opgeslagen dat hij vrijwel onuitroeibaar is. Een plek waar brandnetel groeit wijst op een bodem die stikstofrijk en humus houdend is en veel ijzer en dierlijke organische stof bevat. De plant maakt kiezelzuur, natrium en kalium beschikbaar terwijl de wortels de bodemstructuur verbeteren.

° Brandnetel pagina (Plantaardigheden)
° Urtica dioica (PFAF database)

Volksgeloof, magie en rituelen

De brandnetel is een zeer uitgesproken Marsplant. Deze plant beschikt over nietige, onopvallende bloemen en scherpe brandharen. Het is een plant met een vurig karakter. In het zure vocht van de brandnetel zit een bijzonder werkzame stof. Minder dan één tienduizendste milligram verwekt reeds de bekende huidblaasjes met de brandende pijn. De stof die het branden teweegbrengt is mierenzuur. Er is nog veel meer te vertellen over de brandnetel. De Germanen beschouwden de brandnetel als een heilige plant en wijdden haar aan de Dondergod. Daarom legde men bij onweer een plantje in het haardvuur als bescherming tegen de bliksem. Anderzijds wilde het volksgeloof dat brandnetel de bliksem aantrekt. Vandaar de volksnaam dondernetel. Onderzoek van aardstralen heeft aangetoond dat op plaatsen waar brandnetels welig tieren 2 aardstralen­bundels elkaar kruisen. Zo’n snijpunt is kosmisch heel krachtig werkzaam en het is een punt waar de bliksem bij voorkeur inslaat. Maar de brandnetel was ook een heksenkruid. Kruispunten waar brandnetels welig tierden werden beschouwd als getuigen van samenkomsten van heksen.

Men dichtte de brandnetel ook magische krachten toe. Op de avond voor Sint-Jan bakte men koeken waarin de brandnetel verwerkt was om zich te beschermen tegen hekserij. Het zaad werd verwerkt in minnedranken. Het verliefde meisje begoot de drempel van het huis van haar verloofde om hem in grotere liefde te doen ontbranden. Vandaar de uitdrukking ‘Netelvuur wekt liefdesvuur’. Dit gebruik vinden we al bij Ovidius en Martialis, twee schrijvers uit de Romeinse Oudheid. De wortel beschermt tegen toverij. Een wortel in melk be­schermde die melk tegen betovering bij het bereiden van kaas.

Reeds heel vroeg werd de brandnetel gebruikt om stoffen te maken. De stengelvezels werden tot draden verwerkt. Later maakte men er neteldoeken van. Omstreeks 980 vermeldt Nestorinus deze netelstof waarvan prachtige gewaden gemaakt werden. Maar het gebruik is wellicht van veel oudere datum. Er is een sage die vertelt dat een boze burchtheer de dochter van zijn hovenier pas wilde laten huwen als ze haar huwelijkskleed kon maken uit een aan de wegkant groeiend onkruid. Zij wist niet wat te beginnen en bad daarom tot God. In een droom brachten 2 Engelen haar naar de wegkant waar brandnetels groeiden en ze leerden haar neteldoek spinnen. Toen het kleed gereed was stierf de burchtheer en kon ze trouwen. Een verwijzing naar dit gebruik vinden we ook in het sprookje van Hans Christian Andersens ‘De Wilde Zwanen’. Het gaat over een prinses met elf broers die door een tovenaar in zwanen waren veranderd. Om de betovering te verbreken moest ze 11 jasjes uit brandnetel maken en over elke zwaan een jasje gooien. Door tekort aan brandnetels ontbrak één mouw en daardoor bleef één broer zijn hele leven lang met een zwanenvleugel lopen. Tijdens WOI was er geen katoen en de Duitsers gebruikten netels voor de militaire kleding. Voor 1 hemd zijn 40 kg brandnetels nodig. De Duitsers zouden 2,5 miljoen kg gebruikt hebben.

Andere nuttige toepassingen van brandnetel: kledij en stoffen, natuurlijke kleurstof (geelgroen), touw maken, papier maken, ethyl alcohol, compost activator, bemesting,... 

° Dossier Brandnetel