L' Arbre des Possibles / Anastha Aurora

Een school waar de kinderen vrij zijn.

In september 2017 werd het democratische schooltje 'L'Arbre des Possibles' opgestart in Wiesme (Beauraing, België). Er zijn 29 leerlingen (tussen 3 en 18 jaar) en het curriculum is gebaseerd op het vrij laten van de kinderen in hun leerproces. De studenten komen op school tussen 9 en 9:30 uur (als ze willen). Een schooldag begint met het ritueel van de openingscirkel. Marie-Eve is de projectleider:

"We komen allemaal samen en we kunnen iets opschrijven: een emotie, een gedachte, iets wat we gedaan hebben. Het stelt ons ook in staat bijna alle kinderen te zien en hen uit te leggen hoe de dag zal verlopen".

Er zijn geen klassen, noch huiswerk of leraren, noch beoordelingen of toetsen. Er zijn ook geen lessen maar wel workshops. Sommige zijn gericht op het aanleren van concrete vaardigheden zoals brood bakken, hengelen, koken of dansen. Andere workshops behandelen traditionele schoolvakken zoals wiskunde, lezen of geschiedenis. De kinderen kiezen zelf waar ze willen aan meedoen. Tijdens een vaardighedenmarkt laten externe begeleiders hen kennis maken met de mogelijkheden en vertellen ze over hun expertise die ze kunnen delen. Dominique leidt een van de workshops:

"Ik geef de geschiedenis workshop. Ik vind dat geschiedenis heel slecht aan kinderen wordt onderwezen. Ze leren een hele reeks namen, datums, namen van koningen, het is verschrikkelijk saai. Het is een soort van stomme, dode geschiedenis en de kinderen raken snel verveeld. In feite moet je ze boeiende, levende verhalen vertellen en de dynamiek van deze school laat me dat toe".

Een nieuwe dynamiek voor leerkrachten en studenten. Samuel is een van de leerlingen:

"De manier van leren verandert en de leerkrachten veranderen ook, omdat de workshops door verschillende mensen worden gegeven. Er is geen typische leraar zoals in scholen, we leren zelf en dat is best goed. Het past beter bij me omdat ik het schoolritme van normale scholen zat was".

Geen enkele workshop is verplicht, het staat de kinderen vrij om al dan niet deel te nemen aan de voorgestelde workshops. Men gaat ervan uit dat de wil om te leren aangeboren is bij ieder kind en de beste motivatie altijd uit de eigen vrije keuze komt. De leerlingen kunnen de activiteiten en spelletjes doen die zij verkiezen, net zoals zij zich kunnen afzonderen om de vakken te leren die traditioneel op school worden onderwezen. Het sleutelwoord is vrijheid, zegt Marie-Eve:

"Een van de grote thema's bij dit schoolproject is vrijheid in leren zonder enige verplichting. We gaan het kind niet dwingen om iets te doen. Het kind is niet verplicht om op 6-jarige leeftijd te leren lezen. Het kan ook op 7- of 8-jarige leeftijd, wanneer het kind klaar is en er zelf voor kiest".

Curriculum

Hieronder staan de 9 methodologische en pedagogische keuzes die de school heeft gemaakt om de uitvoering van het pedagogisch project mogelijk te maken. Het is een 'democratisch' schooltype waar kinderen van 3 tot 18 jaar welkom zijn. In dit model zijn er geen leeftijdsgroepen of leraren. Deze keuzes zijn grotendeels geïnspireerd door auteurs als Peter Gray, Bernard Collot, John Holt, Daniel Greenberg, Maria Montessori en Céline Alvarez. Ze zijn ook in overeenstemming met recente bijdragen uit de neurowetenschappen.

1. Vrij om te leren

Iedereen is vrij om zijn tijd te besteden zoals hij wil. Dit standpunt is gebaseerd op de geschriften van Peter Gray en op neurowetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat het geheugen het best wordt geactiveerd en het leerproces optimaal verloopt wanneer het kind of de jongere uit vrije wil kiest bij welke activiteiten hij of zij betrokken wil zijn. De leerlingen worden ook gestimuleerd om hun drie instinctieve zelfopvoedingsimpulsen te gebruiken:

° Nieuwsgierigheid: de drang om te onderzoeken en te begrijpen.
° De speelse geest: de drang om te bewegen en te creëren.
° Menselijke sociale interactie: de wens om kennis met anderen te delen.

"Als het kind een instructie of de zeer sturende aanwijzingen van een volwassene strikt opvolgt, kan het zijn executieve vaardigheden, die niet gevraagd worden, niet goed ontwikkelen: het is niet meer het kind dat organiseert, keuzes maakt, zijn fouten opspoort, maar het externe kader". (Alvarez)

"Wanneer kinderen betrokken zijn bij 'vrij en zelfgestuurd spel' ontwikkelen ze zeer specifieke sociale vaardigheden: probleemoplossing, impulscontrole, emotieregulatie, zich verplaatsen in de ander, empathie, onderhandelen in geval van onenigheid en anderen behandelen als gelijken". (Gray)

2. Gemengde leeftijden

Het samenbrengen van mensen met verschillende leeftijden is een heel belangrijk element bij het schoolproject. Het is immers wanneer we omringd zijn door mensen met een ander competentieniveau dan het onze, dat leren kan plaatsvinden. Om de ander te onderwijzen, plaatsen de leerkrachten zich in een pedagogische positie, dit wordt scaffolding genoemd.

Bij scaffolding biedt de leerkracht ondersteuning die steeds net boven het niveau van een leerling ligt, waardoor de leerling een hoger niveau kan bereiken. Scaffolding is dus een combinatie van het initieel aanbieden van veel ondersteuning aan leerlingen en het geleidelijk afbouwen daarvan naarmate hun expertise toeneemt. Scaffold is een Engelse term voor 'steiger'. Je zet dus als het ware als leerkracht iets voor de leerling 'in de steigers'. Door de diversiteit aan leeftijden en het aanmoedigen van de vaardigheidsniveaus worden de leermogelijkheden gestimuleerd.

"Er is aangetoond dat kinderen van verschillende leeftijden de volgende natuurlijke pedagogische houding onderling aannemen: ze begeleiden elkaar bij hun verkenning van de wereld door te wijzen op de belangrijke elementen waarmee rekening moet worden gehouden; ze wisselen hun ervaringen en hun kennis uit, op een natuurlijke, geleidelijke en aangepaste manier". (Alvarez)

"De vermenging van leeftijden en horizontaliteit maakt het ook mogelijk alle kinderen te confronteren met een grotere verscheidenheid aan sociaal gedrag. Op die manier kunnen ze de werking van de sociale betrekkingen op een veel rijkere natuurlijke wijze coderen en begrijpen dan wanneer ze alleen met leeftijdgenoten worden geconfronteerd". (Alvarez)

3. Eén persoon = één stem

Iedereen in de school heeft een stem. De school erkent dat iedereen dezelfde waarde heeft, iedereen het recht heeft om zijn of haar standpunt te uiten, en iedereen hetzelfde recht heeft om te spreken. De schoolraad is het orgaan dat het mogelijk maakt om deze overlegstem te laten horen.

4. Zorgzame omgeving

We kiezen ervoor om conflicten en sociale interacties op een niet bestraffende manier te regelen. Dit impliceert een bepaalde houding van het team en het gebruik van instrumenten zoals actief luisteren, geweldloze communicatie en bemiddelingsraden. Bemiddelingsraden vormen een moment waarop iemand een probleem aan de orde kan stellen en kan worden gehoord. Ze kunnen ook luisteren naar het standpunt van de persoon met wie zij in conflict zijn en samen met hem een oplossing proberen te vinden (met de hulp van een bemiddelaar).

5. Veilig kader

Het kader van vrijheid dat door de school wordt geboden, is ook een veilig kader. De rol van de volwassen leden van de gemeenschap bestaat er immers onder meer in de veiligheid van de mensen te verzekeren en hen die dat nodig hebben gerust te stellen. Om dit veiligheidskader tot stand te brengen, zijn er 5 niet onderhandelbare regels:

° Ik kondig mijn aankomst en vertrek aan.
° Ik neem deel aan de collectieve diensten.
° Ik stel me beschikbaar voor bemiddeling.
° Ik neem nota van de regels en hulpmiddelen die in de school worden gebruikt.
° Ik speel geen videospelletjes op school.

6. Rijkdom van het milieu

In het democratische model is de rijkdom van de omgeving een cruciaal punt om iedereen in staat te stellen de gewenste competenties te ontwikkelen. Deze rijkdom van het milieu kan in drie punten worden uitgesplitst:

A. De kwaliteit van het team

Het postulaat van de school is de behoeften van het kind voeden. De theoretische modellen die onze pedagogische keuzes en handelingen ondersteunen zijn onder meer gehechtheidstheorie, behoeftenleer, Montessori, Peter Gray, Céline Alvarez, enz. Er is een voortdurende bijscholing om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen in het onderwijs. We streven naar duidelijkheid over de rollen die de verschillende leden van het team hebben gekozen en op zich hebben genomen. Er is een grote rijkdom aan 'resource persons' die hun vaardigheden op ad hoc of langdurige basis zullen komen aanbieden.

B. De kwaliteit van de ruimtes

De ruimtes zijn ontworpen en aangepast aan de verschillende behoeften van de mens: mediatheek, kunstlokaal, muzieklokaal, sportlokaal, enz. De aangeboden materialen en gereedschappen zijn rijk en gediversifieerd: natuurlijk, mechanisch, technologisch, enz. We blijven zo dicht mogelijk bij de natuurlijke omgeving van de mens: de natuur.

C. De kwaliteit van het bestuur

We cultiveren een houding van vertrouwen, nederigheid en niet oordelen. We bouwen mee aan een veiligheidskader (omgaan met spanningen). Er zijn instrumenten en procedures om te beslissen en besluiten te nemen.

7. Gezond voedsel

Om aan te sluiten bij de waarden van het pedagogisch project hebben wij gekozen voor voedselautonomie, met respect voor het milieu en de gezondheid van iedereen.

8. Een levend model

De school is een levend project wat beweegt op het ritme van de verlangens van de kinderen. De vaardigheden die worden aangeboden evolueren mee met de mensen die aanwezig zijn op school. Er wordt rekening gehouden met alle verzoeken en voorstellen wat zal leiden tot een permanente beweging en evolutie.

9. Samen een goed leven creëren

Door de hierboven uiteengezette punten willen wij samen een goed leven opbouwen.

Website: L'Arbres des Possibles - Facebook
Reportage: Une école où l'enfant est libre à Wiesme